Παραδοσιακοί οικισμοί
Σέρβια
Σε απόσταση 27 χλμ. από την Κοζάνη, βρίσκονται τα Σέρβια, χτισμένα αμφιθεατρικά στους πρόποδες των Πιερίων με φόντο ένα υποβλητικό σκηνικό. Αλλοτινή καστροπολιτεία σε στρατηγική θέση, ξαναχτίστηκε μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο, διότι το 1943 καταστράφηκε από τους Ιταλούς. Δείτε το φημισμένο κάστρο της και τα ερείπια του βυζαντινού ναού “Σαράντα Πόρτες”, επισκεφτείτε το λαογραφικό μουσείο και απολαύστε τα υπέροχα φαράγγια.
Βελβεντό
Το Βελβεντό, με τα πολλά νερά, την πλούσια βλάστηση, τις ατελείωτες ροδακινιές και το ιστορικό κέντρο, είναι μία από τις ομορφότερες κωμοπόλεις του νομού. Παρουσιάζει ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική, με περισσότερους από πενήντα ναούς και εξωκλήσια και παλιά μακεδονίτικα σπίτια, από πέτρα και ξύλο. Μέρος των αρχαιοτήτων από τους πολλούς αρχαιολογικούς χώρους, εκτίθενται σε αρχαιολογική συλλογή.
Σιάτιστα
Η Σιάτιστα, μία πόλη ταυτόσημη με το εμπόριο γουναρικών, βρίσκεται 28 χλμ. από την Κοζάνη, σε υψόμετρο 900μ. Ήδη από τον 15ο αιώνα αποτελούσε ένα πολυπολιτισμικό μωσαϊκό. Το πλούσιο ιστορικό της υπόβαθρο γίνεται αντιληπτό μέσα από τα αρχοντικά της, που ομοιά της δεν υπάρχουν πουθενά, τα “χάλκινα”, που κράτησαν ζωντανά τα μουσικά κληροδοτήματα του τόπου επί αιώνες, τη Μανούσειο Δημοτική Βιβλιοθήκη και τα ζωντανά μουσεία της.
Πεντάλοφος
Περικλείεται από πέντε λόφους και είναι το χωριό των ξακουστών Ζουμπανιωτών μαστόρων, των οποίων η τέχνη και η φήμη έφτανε σε όλη την ανατολή. Ακόμα και σήμερα, θα δείτε άριστα δείγματα μίας αξεπέραστης αρχιτεκτονικής με διώροφα και τριώροφα σπίτια, ολοκληρωτική φτιαγμένα από πέτρα και φυσικά τον ναό του Αγίου Αχιλλείου. Έξω από τον Πεντάλοφο υπάρχει πηγή με ιαματικά νερά.
Εράτυρα
Κωμόπολη, χτισμένη μάλλον επί τουρκοκρατίας, στους νότιους πρόποδες του Ασκιού. Υπάρχουν τρεις τειχισμένοι οικισμοί (Μαγούλα, Κτίσματα, Σκαφιδάκι) και πλήθος άλλων αρχαιολογικών χώρων. Επίσης διατηρούνται αρχοντικά και ναοί του 18ου αιώνα, με εντυπωσιακό δείγμα το ναό του Αγίου Γεωργίου. Επισκεφτείτε το λαογραφικό μουσείο και την τοποθεσία Ισιώματα, όπου υπάρχει το σπήλαιο του Αϊ-Λια.
Πύργοι
Οι Πύργοι είναι η παλαιά Κατράνιτσα. Σήμερα πρόκειται για τρεις χωριστούς οκισμούς σε μήκος 2 χλμ. Ο Ασπροπόταμος διασχίζει την κοιλάδα τους δημιουργώντας πολύ όμορφες φυσικές εικόνες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρουν παρουσιάζουν τα δύο μονότοξα πέτρινα γεφύρια, ο μακεδονικός τάφος του τέλους του 4ου αιώνα και οι εκκλησίες της Αγίας Παρασκευής πριν από το 1700 μ.Χ. και του Αγίου Δημητρίου που χρονολογείται το 1726 μ.Χ.
Ακόμα επισκεφτείτε το Καταφύγι στη δασώδη περιοχή των Πιερίων σε υψόμετρο 1412μ. και τη Βλάστη στο όρος Άσκιο σε υψόμετρο 1180μ. Εκεί μπορείτε να χαρείτε την ειδυλλιακή τοποθεσία και τα όμορφα πανηγύρια του Δεκαπενταύγουστου.
